Sanırım AKP’nin iktidarı ile geçen dönemde geldiğimiz en önemli nokta, onlar ve bizler olarak toplumun tam ortadan ikiye ayrılmış olmasıdır.

Dini, yaşamının tam ortasına koyanlar, koymayanlara “onlar” olarak bakmaktayken, aynı şekilde dini, tamamen bireysel bir olgu olarak değerlendirip laik bir düzeni savunan kişiler de, laik düzene karşı olanlara “onlar” olarak bakmaktadırlar. Her iki tarafın “onlar” diye gördüğü karşı tarafı, artık neredeyse düşman gibi değerlendirdiği, tahammülsüzlüğün sınırlarını zorlayan bir durum var ortada. Ve de gittikçe artmakta, toplumumuzu gittikçe daha da gerilen bir ortama sürüklemektedir.

Geldiğimiz bu noktaya tesadüfen gelmedik. Hiçbir sonuç nedensiz olmaz. Bizi bu sonuca getiren süreçlerin ve toplumsal gerçeklerin tarihi eskidir.

Öncelikle en temel gerçek olarak İslam dini, özünde bütün dinlerle aynıdır. Ancak diğer dinlerden farklı olarak, toplum düzenini sağlama amacı bütün dünyada hala çok aktif şekilde devam etmektedir, çünkü müslümanlık son büyük dindir ve henüz sınıf savaşlarında büyük bir yenilgi yaşamamıştır. Kuran’da mirasın kız ve erkek çocuklar arasında nasıl paylaşılacağından, nasıl evlenilip boşanılacağına, bir nevi vergi demek olan zekatın nasıl verileceğine, aklınıza gelebilecek hemen hemen her toplumsal konuda kurallar tanımlanmıştır ve zaten bugün de bu kurallarla yönetilen birçok ülke mevcut dünya üzerinde. Kuran iddia ettiğinin aksine insanların iç dünyasından çok çevrelerindeki dünya ile, öbür dünyadan çok bu dünya ile ilgilidir. Kuran’ı okuyup anlayanlar ve inananlar da doğal olarak gereğini yerine getirmeye çalışırlar.

Cumhuriyet sonrası Mustafa Kemal Atatürk, o güne kadar şeriat kurallarıyla yönetilmiş bir ülkeden, batı ülkelerinde geçerli olan ve dinden bağımsız hukuk kuralları ile yönetilen yeni bir ülke yaratma çabasına girişti. Yüzyıllarca şeriat kurallarıyla yönetilen, dinini herşeyin üzerinde gören insanlar için, bunlar çok kolay kabullenilecek ve içe sindirilebilecek değişiklikler değildi doğal olarak. Özellikle iletişim ve ulaşım olanaklarının son derece sınırlı olduğu, okuma yazma oranının çok düşük olduğu, ekonomik olarak bir yıkımdan çıkmış, hayatında din hocalarından başka sözünü dinleyecek hiç kimse görmemiş bir halkın elinde dinden ve cennet hayalinden başka hiçbir şeyi yokken… Atatürk ve arkadaşları, dini toplum hayatından tamamen silmeyi değil, devlet işlerinden ayırmayı hedeflemişlerdi. Bu; hiç de kolay bir hedef değildi.

Menemen olayını hatırlayalım, Atatürk’ün yapmaya çalıştığı bu köklü değişikliklerin, halkın din duygularına karşı ne kadar kolay sömürülüp ne kadar büyük olaylara neden olabileceğinin çok acı bir örneğidir.

Böylesi bir psikolojik yapıya sahip bir ülkede din, siyasi partilerin her zaman en kolay ve en ucuz oy toplama aracı olarak kullanılmıştır. 1980 darbesine kadar merkez sağ partilerin, Atatürk’ün kurduğu partiye rağmen iktidarı ele geçirmesi ve bu kadar süre iktidarda kalmasının en temel nedeni de, halka dini her zaman CHP’den çok daha fazla sahiplenebildiğini göstermesiydi. Söylemlerinde her zaman Allah’ın ve Muhammed’in adını anmak, sağ partilerin en temel yöntemi olmuştur tarihimizde. Tabii AKP döneminde zirveye çıkmıştır bu yaklaşım.

Yeri gelmişken babamla 25 yıl önce aramızda geçen bir konuşmayı anlatmak istiyorum. Babam avukattır ve hayatının 30 yılını CHP il yönetiminde harcamıştır. Üniversitede okurken sosyalist görüşlere sahip olduğumu anlayınca beni karşısına aldı ve dedi ki, “Ben kendi köyümden çıkmış ve okumuş tek insanım, şu anda köyün en zengin insanıyım ve köydeki tek solcu da benim. Bu ülke öyle garip bir ülkedir ki, ben solcu ve zengin olduğum halde emekçi köylünün hakkını savunmaya çalışıyorum, köylü de sağcı ve fakir olduğu halde zengin olan benim hakkımı savunuyor. Böyle tezatlar ülkesinde siyasetle uğraşmanı tavsiye etmiyorum”. Babamın bundan 25 yıl önce söylediği bu sözlerin hala geçerli olduğunu görmek üzücü bir durum. Hala kimin kimi ne için savunduğu belli değil.

Sosyal demokrat laiklerin temel bir hatası vardı. Nedeni ve kökeni ne olursa olsun dışlayıcı ve son derece elitist tavırları. Atatürk’ün bir köylüyü can kulağıyla dinlediği ünlü bir fotoğraf vardır. Bu fotoğraf insanların yüzünde bir gülümseme oluşturur. Bunun nedeni Atatürk’ün can kulağı ile dinleme davranışının bizim siyasi dünyamızda istisnai bir davranış olmasıdır.

Başörtüsünün bugün bu kadar prim yapan bir konu olmasının arkasında yatan en temel nedenin, toplumumuzdaki bu elitist tavrın altında ezilen insanların kendilerini anlayan birilerini buldukları duygusunu hissetmeleri olduğunu düşünüyorum. Bugün Erdoğan’ın benim “başörtülü kızkardeşim” söylemi bu ezikliği iyice kışkırtan ve de kendisi için kullanan bir söylem çünkü.